KORUNAN ALAN “MÀRİNA NEHRİ” – EKO-PATİKA

YERİN TANITIMI

“Marina Nehri” Korunan Alanın hikayesi, ormancılar, botanikler ve çevrecilerin başarılı işbirliği sayesnde eşsiz doğal ve orman objelerinin korunmasını ve muhafaza edilmesini gösteren güzel bir örnektir ve oldukça etkileyici bir hikayedir.  1933. yılının başlarında “Gorna Elenitsa-SİLKOSİA” adıyla Bulgaristan’ın ilk Rezervi kurulmuştur. Bu Rezerv’in kapsamına Marina Nehri yöresi de dahil edilmiştir. Ormnlarda başlayan tarımsal çalışmalar ve halkın protesto gösterileri nedeniyle 10.02.1936 tarihli Kararname ile Gorna Elenitsa yöresi Rezerv kapsamından çıkartılmıştır ve alanı 389.5 ha ya sınırlanmıştır. Müteakip birkaç onyıl içinde Rezerv kapsamından çıkartılan ormanın neredeyse tamamı kesilmiştir. Kesilmeden kalan 47.3 ha lık küçük alanın koruma altına alınması önerilmiştir. XX. asırın 70-li yıllarında bu alanın en gösterişli kısmı Marina Nehri Korunan Alan ilan edilmiştir.  Yüzölçümü olarak büyük olmasa da bu alan eşsiz bir yerdir ve burada doğu kayını ve doğu sapsız meşesi ağaçlarının öncelikli orman habitatlarına, yaprak dökmeyen kolhit çalı bitkilerine evsahipliği etmektedir – ormangülü, taflan, kolhit çoban püskülü (ışığan), binbirdelikotu, balıkotu, çuha çiçeği, kurtbağı (sırımbağı), geniş yapraklı iğ ağacı (papaz külahı), porsuk, saparna v.s.

Günümüzde, Istranca’da düzenlenen özel botanik gezilerde en çok ziyaret edilen yerdir, çünkü Rezerv’in sıkı kurallarını gözardı ederek, bu “açıkhava sınıf odasında” sadece otuz dakika içinde kolhit tersiyer florasının örnek türlerini tanımak mümkündür. Sarkmış ormangülleri altında, çalılıklar arasında yürürken yanlız porsuk ağacının önünde durarak, etrafı saran taflan ve çobanpüskülünün yaprak dökmeyen çalılıkları arasında ziyaretçiler, soyu tükenmekte olan bitkilerden oluşan bu kayıp krallığa dalıp giderler.  

Marina Nehrinin günümüz bitki örtüsünün hali, yol ayrımında bulunan biyocoğrafik konumu, rölyef, iklim ve dağın eski şanlı tarihi gibi faktörlere bağlıdır. Rölyefi alçak ve engebelidir, yüksek dağlara özgü olan yatay bölünmesi büyüktür. Sarp dereler gerekli hava nemini sağlar (burası, park kapsamında hava neminin en yüksek olduğu yerdir). Burada sık-sık yaz ve ilkbahar sisleri görülür.  

Istranca, buz çağında Avrupa’da hasar görmeyen  çok nadir bölgelerden biridir ve buz çağı öncesi döneme, yani tersiyere özgü bitki türlerini muhafaza etmiştir -  doğu kayını ve sapsız meşe ormanları ve ormangülü, taflan, kolhit çoban püskülü, sırımbağı çalı toplulukları buraya özgü türlerdir. Muhafaza önemi taşıyan ıstranca meşesi, siklamen, Epimedium pubigerum,  ağaç fundası, kafkas çuha çiçeği, adaçayı yapraklı beyaz çiçekli laden, adaçayı, porsuk v.s burada izlenir.

Marina Nehri SİLKOSİA Rezervi sınırlarının kuzeyinde, Bılgari köyü yakınlığından doğar. Uzunluğu 23 km dir, Brodilovo köyünden Veleka Nehrine döküldüğü yere kadar Elenitsa ismiyle bilinir. 

42 geçiş türü ve tatlısu balık türleri ile balık çeşitleri zenginliği açısından Avrupa çapında önemli bir Parktır. Marina Nehri üst akıntısında mini inci balığı ve Avrupa çapında tehlike altında bulunan doğu dere alabalığı bulunur.  Amfibiler arasında pürtüklü ve küçük semender, çevik kurbağaya rastlanır. Nehir vadisi çevresindeki eski ormanlarda iskilip yılanı ve hazer yılanının habitatları bulunur. Bölgede kertenkelenin endemik temsilcileri de Bulgaristan’da ve Avrupa’da himaye edilen Zootoca praticola  ve yılan görünümlü kertenkele dir. Ormanın seyrek olduğu bölgelerde ve çayırlarda ise ülkemizde ve Avrupa’da koruma altında olan ve Dünya çapında soyu tükenmekte olan türler Listesinde yer alan ince kertenkeleye rastlanır.

Ormanlarda ve orman çayırlıklarında Dünya çapında Dünya çapında soyu tükenmekte olan türler Listesinde yer alan Hermann kaplumbağası görülür.

Marina Nehri Korunan Alanda yuvalayan kuş türleri çeşitliliği, küçük alanına nazaran oldukça büyüktür. Bu kritere göre Marina Nehri yöresi Avrupa’da kuş zenginliği en büyük olan ormanlık alanlardan biridir. Burada, Bulgaristan’da muhafaza önemi taşıyan ak sırtlı ağaçkakan ve kara ağaçkakan popülasyonların yoğunlukla toplandığı yerdir.  Korunan Alan Marina Nehrinin geniş yapraklı ormanlarında, Avrupa çapında soyu tükenmekte olan türler arasında yer alan ve Dünya çapında soyu tükenmekte olan türler Listesinde yer alan halkalı sinekkapan kuşu ve ülkemizde ve Avrupa’da himaye edilen çobanaldatan kuşu izlenir.  

Kara leylek ormanlarda, açık alanlarda ve Marina Nehrinin alt akıntısı boyunda bulunan dik kayalıklarda yaşar.

Küçük atmaca, yılan kartalı, bayağı arı şahini ve küçük orman kartalı gibi Bulgaristan ve Avrupa çapında himaye edilen gündüz yırtıcı kuşları vadide yuvalanır ve avlanırlar. Avrupa’nın en büyük kuş göç yollarından biri olan Via Pontica göç yolu da Marina Nehri üzerinden geçer.  Marina Nehrinde yaşayan,  Bulgaristan ve Avrupa çapında himaye edilen gece yırtıcı kuşları türleri de alaca baykuş ve bayağı baykuştur.  Korunan alanda baykuş kayalıklarda yuvalanmaz, büyük oyuklara veya gündüz yırtıcı kuşlarının terkettiği yuvalara yerleşir.

Memelilerden bölge için tipik temsilciler endemik güney karadeniz köstebeği (akdeniz köstebeği) ve Bulgaristan ve Avrupa çapında himaye edilen ak göğüslü kirpi dir. . Avrupa’da koruma altında olan sivri fareler temsilcileri nehir çevresinde görülen küçük su sivri faresi ve Dünya çapında soyu tükenmekte olan türler Listesinde yer alan avrasya sivri faresi, hasancık ve bayağı yediuyur türleridir.

Yarasalar arasında, büyükkulaklı yarasanın ülkedeki en büyük popülasyonu burada tespit edilmiştir. Bu yarasa türü Dünya Kırmızı Kitabında “hassas” türler kategorisinde yer almaktadır.  

Nehrin kıyılarında ve çevresindeki ormanlarda su samuru, sansar, yaban kedisi, kurt, çakal, yaban domuzu, karaca ve geyik izlenir.  

Marina Nehrinin muhafaza açısından çok değerli türlerin korunması açısından taşıdığı önem, değişken rölyefine ve çeşitli habitatlar barındırmasına bağlıdır – oyuklu ve benzer boyutlardaki ağaçlarla kaplı eski ormanlar, nehir akıntısı, açık alan ve çayırları birararda barındırır.